6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Kanunla ilgili olarak yayınlanan yönetmelikler çerçevesinde tüketicilerden tamir edilmek üzere alınan malların azami tamir sürelerinin ne olduğu, garanti süresi içerisindeki bir mal için farklı sürelerin söz konusu olup olmayacağı, garanti belgesi düzenlenmesi zorunlu olan malların farklı uygulamalara tabi olup olmayacakları hususunda, birden fazla düzenlemenin de söz konusu olması sebebiyle tüketici, üretici ve satıcı nezdinde soru işaretleri oluşmuştur.
Bu incelemede, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca ürünlerin serviste bekleme süresine ilişkin olarak; Kanun’da belirlenen azami tamir süresinin, 29029 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği ekinde yer almayan ürünlerle ilgili olarak azami tamir süresinin ne kadar olması gerektiği ve garanti kapsamı dışındaki ürünler için azami tamir süresinin ne kadar olması gerekeceği hususları başta olmak üzere konu hakkında değerlendirme yapılmıştır.
6502 sayılı Kanun’un Tanımlar başlıklı 3. Maddesinde; “mal” kavramı, “alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi mallar” olarak tanımlanmaktadır.
Kanun’un “Ayıplı Maldan Sorumluluk” başlığı altında yer alan 11. Maddesinde, malın ayıplı olduğu hallerde tüketicinin yararlanabileceği seçimlik haklar belirtildikten sonra, 11/4 bendinde ücretsiz onarım veya ayıplı malın misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcı, üretici veya ithalatçıya ulaşmasından itibaren 30 iş günü içinde yerine getirilmesi zorunlu olarak düzenlenmiştir.
Bu durumda Kanun’da ücretsiz onarım hakkı veya ayıplı malın misli ile değişimi hususunda belirlenen “azami tamir/inceleme süresi” 30 iş günü olarak belirlenmiştir.
Bununla birlikte, 29029 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği uyarınca, “azami tamir süresi” Yönetmelik ekindeki mallar için 20 gün olarak belirlenmiş, Yönetmelik’in tanımlar maddesinde “mal” kavramı, “Alışverişe konu olan taşınır eşyalardan, Bakanlıkça tespit ve ilan edilen, satış sonrası hizmet istenecek ürünler listesinde yer alan mal” olarak tanımlanmış ve Yönetmelik eki olan bu listede yer alan mallar “satış sonrası hizmet verilmesi zorunlu ürünler” olarak değerlendirilmiştir.
Bu durumda; Yönetmelik ekinde yer alan listedeki ürünler için satış sonrası hizmet verilmesinin zorunlu olduğu ve bu bağlamda bu ürünler için azami tamir süresinin 20 gün olduğu düzenlenmiştir.
İlgili Kanun ve Yönetmelik maddeleri değerlendirildiğinde;
• Yönetmelik ekinde bulunan ürünlerle ilgili olarak satış sonrası hizmet verilmesi yani bir servis ağı oluşturulmasının zorunlu olduğu,
• Bu ürünlerle ilgili tamir süresinin 20 günü aşamayacağı
• Listede yer almayan ancak Kanun uyarınca tanımlanan “mal” kapsamına giren diğer her mallarla ilgili olarak satış sonrası hizmet verme zorunluluğu yani yetkili servis istasyonları kurulması gibi zorunluluklardan söz edilemeyeceği ancak bu ürünlerle ilgili olarak Kanun’dan doğan diğer yükümlülüklerin devam edeceği, bu bağlamda Yönetmelik eki listede yer almayan ürünler için azami tamir süresinin 30 gün olması gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
29029 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Garanti Belgesi Yönetmeliği ve bu Yönetmelik ekinde yer alan liste ile ise hangi malların garanti belgesi ile satılmalarının zorunlu olduğu ve bu mallar için uygulanması gereken asgari garanti süresi belirlenmiştir. Buna göre, Yönetmelik ekinde yer alan listedeki ürünler için garanti süresi 2 yıl olarak belirlenmiştir.
Tüketici, Yönetmelik uyarınca garanti kapsamında “ücretsiz onarım isteme hakkı”na, bu hakkın kullanılmasına rağmen malın garanti süresi içinde yeniden arızalanması, malın tamiri için Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği veya Kanun’da belirlenen azami sürenin aşılması veya malın tamirinin mümkün olmaması hallerinde; bedel iadesi, ayıp oranında bedel indirimi veya mümkünse malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini talep edebilmektedir.
Yönetmelik’in 11. maddesi uyarınca, tüketicinin malı tanıtma ve kullanma kılavuzunda yer alan hususlara aykırı olarak kullanmasından kaynaklanan hallerde ise Yönetmelik’in ücretsiz onarım isteme hakkı başlıklı 8 ve tüketicinin diğer hakları başlıklı 9. madde hükümlerinden yararlanamayacağı düzenlenmektedir.
Bu durumda;
• Garanti kapsamındaki bir malla ilgili olarak garanti süresi içinde meydana gelen arızalarda, bu malın Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’nde yer alması halinde azami tamir süresi 20 gün olacaktır.
• Garanti kapsamındaki mal, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği ekindeki listede yer almıyorsa, mal için azami tamir süresi 30 gün olarak belirlenecektir.
• Mal, kullanıcı hatası sebebiyle garanti kapsamı dışında kalmışsa bu durumda tüketici ücretsiz onarım isteme hakkını kullanamayacaktır.
• Garanti Yönetmeliği’nin 11. maddesi, tüketicinin, kullanım hatası durumlarında Yönetmelik’in 8 ve 9. maddelerinden yararlanamayacağını düzenlemektedir. Yönetmelik’in 8. Maddesi “Tüketicinin, Kanun’un 11. maddesinde yer alan seçimlik haklarından ücretsiz onarım hakkını seçmesi durumunda” demek suretiyle tüketicinin önce ücretsiz onarım hakkını kullanması, 9. Maddesi ise bu hakkın kullanımından fayda elde edememesi halinde diğer seçimlik hakları kullanabileceği hususlarını düzenlemektedir. Bu durumda Yönetmelik’in lafzından, tüketicinin kendi kusuru sebebiyle garanti kapsamı dışında kalan bir ürünle ilgili olarak ücretsiz onarım hakkı dışındaki diğer seçimlik haklarını aslında kullanmasının önünde bir engel olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Yönetmelik’in lafzından kaynaklanan bu durumun, esasında gerek Kanun’un gerekse Yönetmelik’in amacı ile çelişmesi sebebiyle, konunun uygulama neticesinde netleşeceği ve mülga Kanun ve Yönetmeliklerin uygulanmasında da olduğu gibi kullanıcı hatası olması halinde ürünün garanti kapsamından tamamen çıkması sebebiyle tüketicinin bu ürünle ilgili olarak hiçbir seçimlik hakkını kullanamayacağı yönünde uygulamanın oluşacağı kanaatindeyiz.
• Garanti belgesi ile satılması zorunlu olmayan ürünlerle ilgili olarak ise bu ürünler, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği ekindeki liste yer alması halinde 20 günlük azami tamir süresi, bu listede yer almamaları halinde Kanun’da belirlenen 30 günlük azami tamir süresine tabi olacaklardır.
Son olarak, Kanun’un 8. Maddesinde “ayıplı mal”, “tüketiciye teslimi anında taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması sebebiyle sözleşmeye aykırı olan mal” olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte Kanun’un 10. maddesi, tüketicinin sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hallerde sözleşmeye aykırılık olamayacağı hususunu düzenlemekte ve ayıplı bir malın satışa sunulması durumunda malın üzerinde ya da ambalajına malın ayıbına dair açıklayıcı bilgi içeren bir etiket konulması veya fatura üzerinde bu ayıbın belirtilmesi halinde artık sözleşmeye aykırılıktan söz edilemeyeceğini de ayrıca belirtmektedir.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde;
• Tüketicinin bilgisi ve kabulü dahilinde ayıplı olarak satılan bir ürünle ilgili olarak tüketicinin Kanun gereği ayıplı mallarla ilgili seçimlik hakları kullanması söz konusu olmayacaktır.
• Dolayısıyla bu ürünlerle ilgili olarak herhangi bir azami tamir süresinden bahsedilemeyecektir.
Garanti kapsamındaki bir malın Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’nde yer alması halinde azami tamir süresi 20 gün,
Garanti kapsamındaki malın, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği ekindeki listede yer almaması halinde azami tamir süresi 30 gün,
Garanti belgesi ile satılması zorunlu olmayan malın, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği ekindeki listede yer alması halinde azami tamir süresi 20 gün, bu listede yer almıyorsa azami tamir süresi Kanun’da belirlenen 30 gün olacaktır.
Malın kullanıcı hatası sebebiyle garanti kapsamı dışında kalması ya da tüketici ayıplı malı bilerek satın alması halinde artık ücretsiz onarım isteme hakkından söz edilemeyecek, bu mallar için azami bir tamir süresi söz konusu olmayacaktır.
Av. Ceren ARSLAN
08.12.2015