İşçinin Şirket Aracıyla Seyahat Etmesi Durumunda İşverenin Sorumluluğu

Dec 08, 2015

I. GİRİŞ

İşbu incelememizde, personelin, işvereni tarafından kendisine tahsis edilen aracı ile seyahat etmesi halinde şirket aracı içinde geçen sürenin işverenin sorumluluğunda olup olmadığı, personelin şirket tarafından görevlendirilerek şirket merkezi haricinde başka görev yerlerine toplu taşıma araçları da dahil olmak üzere kendi imkanları ile gitmesi durumunda işverenin sorumluluğunun söz konusu olup olmayacağı hususları incelenmiştir.

II. MEVZUATTA YER ALAN DÜZENLEMELER VE BUNLARA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

2.1. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun [“Kanun”] 13. Maddesi ile iş kazasının tanımı yapılmıştır. Buna göre; Kanun’un 4/1-a maddesi kapsamında sigortalı sayılanların;

• İşyerinde bulundukları sırada
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
• Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda
• Emziren kadın sigortalının iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda
• İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında

Meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaylar “iş kazası” olarak tanımlanmaktadır.

Sigortalının geçirdiği kazanın iş kazası sayılması için, yasada düzenlenen tanıma uyması ve aranan koşulları taşıması ve meydana gelen kaza ile iş arasında bir illiyet bağının bulunması (örneğin kaza tamamen 3. Kişinin %100 kusurundan kaynaklanıyorsa bu illiyet bağı kesilecek ve kaza iş kazası olarak kabul edilmeyecektir) ve sigortalı işçinin işe gidişi ve gelişi sırasında meydana gelen kazanın iş kazası sayılması için yukarıdaki maddede sayılan koşulların birlikte gerçekleşmesi zorunludur.

Bu husus T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 1986/9-722 K. 1987/203 T. 18.3.1987 ilamında şöyle belirtilmiştir:

“(...) Bu genel açıklamadan sonra somut olay değerlendirilecek olursa; işyerine gitmek için işverence sosyal yardım amacı ile temin edilen araca binerek işyerine gitmekte olan işçinin karşıda gelen başka bir aracın kusurlu çarpması sonucu ölümü ile sonuçlanan olayın, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 11. maddesine göre bir iş kazası olarak nitelendirilmesi, işverenin bu kazadan sorumlu tutulmasını gerektirmez. Başka bir anlatımla, kazanın işverenin işi görülürken gerçekleşmiş olması, sorumluluğu için yeterli değildir. Çünkü olay, üçüncü kişinin tamamen kusurlu davranışı sonucu gerçekleştiği için, işyerine özgü tehlike ile meydana gelen sonuç arasında uygun illiyet bağının varlığından söz edilemez. Başka bir deyişle, olay üçüncü kişinin %100 kusurlu davranışıyla meydana geldiğine göre, illiyet bağı kesilmiştir. bu itibarla, davalı işvereni bu iş kazasından sorumlu tutmak olanağı yoktur. Açıklanan nedenlerle Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. O halde direnme kararı bozulmalıdır. (...)”

2.2. Kanun’un 13/1-a bendi hükmüne göre sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen bir olay, yapılan bir işle ilgili olduğu aranmaksızın iş kazası sayılmaktadır. Bununla birlikte kanun koyucu işçi lehine bir düzenleme getirerek yapılan işle ilgisi olmayan bazı hal ve durumlarda ortaya çıkan durumları da iş kazası kapsamına almıştır. Buna göre; işyeriyle veya işyerinde üretilen mal veya verilen hizmetle bağlantılı bulunan yerler, dinlenme odaları, avlu, ek büro, emzirme odaları, yemekhaneler, şubeler vb. yerlerde meydana gelen olaylar da iş kazası yönünden değerlendirilmektedir.

2.3. Kanun’un 13/1-e bendi hükümlerine göre; sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı, yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaylar iş kazası olarak kabul edilmektedir.

Buna göre; sigortalı işçinin, işveren tarafından sağlanan servis araçlarında işe gidiş gelişleri sırasında geçirdiği kazalar doğrudan iş kazası olarak nitelendirilecektir . Sigortalı işçinin, işveren tarafından sağlanan araçla değil de kendi özel aracı ile işe gidip geliyorsa yolsa geçireceği kaza iş kazası olarak kabul edilmezken, işçinin işverenin temin ettiği, veya kiraladığı bir araçla işin yapıldığı yere gidip gelmesi sırasında geçirdiği kaza iş kazası olarak nitelendirilecektir.

Bununla birlikte, sigortalı işçinin, kendisine sağlanan şirket aracını eğlence ve iş haricinde başka amaçlarla kullanması sırasında meydana gelen kazalar da iş kazası olarak değerlendirilmeyecektir. İşçinin özel aracının benzin masrafının işveren tarafından karşılanması halinde ise işçinin işe gidiş gelişi sırasında ya da işle ilgili yolculukları sırasında kaza yapması halinde bu durum iş kazası kapsamına girecek, işle ilgisi olmayan durumlarda yapacağı kaza ise iş kazası kapsamında nitelendirilmeyecektir.

Yargıtay 21. HD. 2010/14098 E – 2011/6281 K sayılı 12.07.2011 tarihli kararında sigortalı motor kuryenin, kendisine işveren tarafından temin edilen motosiklet ile sigortalı bir başka işçiyi evine bırakması sırasında meydana gelen kazada yaralanan işçinin geçirdiği kaza, motosikletin işçilerin taşınmasına uygun bir araç olmaması, kazanın işin yapılması ile ilgili bir süre içerisinde meydana gelmemesi, işçinin mesai saati sonunda evine gitmesi gerekirken motor ile dağıtım işlerine katılmasının işçinin iş tanımı kapsamına girmemesi gibi sebeplerle, işçinin yaralandığı kazanın iş kazası olmayacağına hükmetmiştir.

2.4. Kanun’un 13/1-c bendi hükümlerine göre ise, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kazalar iş kazası sayılacaktır.

Bu fıkranın uygulanmasında göz önünde bulundurulması gereken husus, uğranılan kazanın işverenin sigortalıya vermiş olduğu görevle ilgili olup olmadığı ve bu görevin yapılması için geçen süre içinde meydana gelip gelmediğinin tespitine bağlı bulunmaktadır.

Örneğin; 

Hakkari'de kurulu bir işyerinde çalışan sigortalı işyerine ait araçla işverenin talimatı üzerine işvereninin Erzurum'da bulunan evine şahsi eşyalarını götürürken veya geri dönerken geçirdiği trafik kazası; Kadıköy'de kurulu bir işyerinde muhasebeci olarak çalışan sigortalının işverenince, Gebze’de bulunan bürolarının hesaplarını incelemesi için geçici görevle gönderilmesi nedeniyle Gebze’ye gidiş ve dönüş esnasında veya bu görevi sırasında meydana gelen herhangi bir olay iş kazası olarak sayılacaktır. Sigortalının Gebze’de eğlenmek amacıyla gittiği bir yerde geçireceği kaza ise iş kazası olarak kabul edilemeyecektir.

III. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

3.1. Personelin, servis kullanımı haricinde şirket aracı ile seyahat etmesi halinde şirket aracı içinde geçen süre işverenin sorumluluğunda mıdır?

Evet, ister servis aracı olsun isterse özel kullanıma tahsis edilmiş şirket aracı olsun, işçinin, kendisine işe gidiş gelişlerinde ve işle ilgili seyahatlerinde kullanmak üzere tahsis edilen araçlarda geçirdiği süre işverenin sorumluluğunda kabul edilecektir. Bu durumda işçinin, işe gidiş ve gelişleri sırasında ya da işle ilgili herhangi bir yere taşındığı sırada şirket aracı içerisinde bir kaza geçirmesi durumu iş kazası olarak tanımlanacaktır.

3.2. Personelin şirket tarafından görevlendirilerek şirket merkezi haricinde başka görev yerlerine toplu taşıma araçları da dahil olmak üzere kendi imkanları ile gitmesi halinde işverenin sorumluluğu söz konusu mudur?

Personelin kendi aracı ya da toplu taşıma araçları ile işin yapıldığı yere gidip gelmesi durumunda yolculuğu sırasında geçireceği kaza iş kazası olarak kabul edilmeyecektir.

Bununla birlikte, işverenin yol masraflarını karşıladığı işçinin toplu taşıma aracında kaza geçirmesi durumunda bu kazanın iş kazası olarak kabul edilip edilmeyeceği husus tartışmalıdır. Böyle bir durumda Kanun’un lafzına bakıldığında iş kazasının “işverenin sağladığı bir araçla işe gidiş geliş sırasında” yaşanması şeklinde düzenlendiğinde yola çıkarak, toplu taşıma araçlarının işveren tarafından sağlanmaması sebebiyle meydana gelecek kaza iş kazası olarak değerlendirilemeyecektir.

3.3. Personelin, bir başka personele tahsis edilen şirket aracı ile seyahat etmesi halinde meydana gelebilecek bir kaza sebebiyle işverene ve diğer personele yönelik talepte bulunması mümkün müdür?

Evet. Karayolları Trafik Kanunu ve Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri çerçevesinde, kazanın aracın tahsis edildiği personelin, ihmal veya kusurundan kaynaklanması halinde, bu personel de işverenle birlikte sorumlu olarak kabul edilecektir.

Av. Ceren Arslan
08.12.2015