Kamu spotu, kamu kurum ve kuruluşları ile dernek ve vakıf gibi sivil toplum kuruluşlarınca hazırlanan veya hazırlatılan ve Üst Kurul (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) tarafından yayınlanmasında kamu yararı olduğuna karar verilen bilgilendirici ve eğitici nitelikteki film ve sesler ile alt bantlardır. (RTÜK’ün 8/8/2012 tarih ve 2012/45 sayılı toplantısıyla kabul ettiği Kamu Spotu Yönergesi 3 ( c ) maddesi ) Kamu spotuna ilişkin hususlar, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkındaki Kanun’un 10’uncu maddesinin 5’inci fıkrası ile RTÜK’ün 8/8/2012 tarih ve 2012/45 sayılı toplantısında kabul edilen Kamu Spotu Yönergesinde ele alınmıştır. Söz konusu mevzuatlar gereği; Üst Kurul tarafından tavsiye edilen kamu hizmeti duyurularının medya hizmet sağlayıcısı (Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmeti içeriğinin seçiminde editoryal sorumluluğu bulunan ve bu hizmetin düzenlenme ve yayınlanma biçimine karar veren tüzel kişiyi ifade eder.) tarafından ücretsiz yayınlanacağını ve reklam sürelerine dâhil edilmeyeceğini belirtmiştir. Ayrıca kamu spotlarının başvuru süreci, yayın süreleri ile tavsiyenin geçerlilik süresi olmak üzere kamu spotunun tüm süreç ve içeriği ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Kadın ve çocuk hakları, sağlık, çevre gibi birçok konuda toplumun dikkati çekerek bilgilendirmek veya benzer konulara ilişkin yürüttüğü kampanyaya destek almak isteyen, ancak yayınını televizyon veya radyoda yayınlatmak için yeterli geliri olmayan birçok kurumun kamu spotu olarak yayınlatma yöntemine başvurmaktadır.
Kurum, yayının tavsiye niteliğinde kamu spotu sıfatı alabilmesi için ilk aşamada RTÜK’e başvurması gerekmektedir. Başvuru, RTÜK tarafından kamu spotu yönergesi çerçevesinde değerlendirilmekte ve kamu yararı taşıyıp taşımadığına öncelikli olarak bakılmaktadır. RTÜK, tarafından yayının kamu spotu için uygun bulması halinde; yayın sahibine kamu spotu olarak yayının tescillendiğine dair yazılı belge teslim etmektedir. Böylece yayını kamu spotu yayını olarak tescillenen medya hizmet sağlayıcısı, RTÜK yazısıyla istediği medya hizmet sağlayıcısına başvurabilecektir. Medya hizmet sağlayıcısı ise yapılan başvuruyu kendi takdirine göre yayınlamayı kabul edebilir veya herhangi bir sebep göstermeksizin yayınlamayı reddedebilir. Medya hizmet sağlayıcısı yayınlamayı kabul etmesi halindeyse; söz konusu yayını istediği gün ve saat diliminde “kamu spotu” logosuyla ücretsiz olarak yayınlayacaktır.
RTÜK, ilgili kamu spotunun uygunluğunu inceleyip onay verirken, tavsiye niteliğinde yayınlanması için de belli bir süre öngörmektedir. RTÜK tarafından yayınlanan Kamu Spotları Yönergesi'nin Tavsiye kararlarının geçerlilik süresi başlıklı bölümü 9'uncu maddesi 1’inci fıkrasına göre “Kamu spotlarıyla ilgili Üst Kurul tarafından verilen tavsiye kararları 6 ay süreyle geçerlidir”. Belirli bir tarih aralığı ile sınırlandırılmış olan spotlarda ise; Üst Kurulun tavsiye kararları başvuruda belirtilen tarihin bitimine kadar geçerlidir. Böylece yayını kamu spotu olarak kabul edilen kurum; belirtilen süreler içinde medya hizmet sağlayıcılarına yayını tavsiye edebilir.
Kamu Spotu Yönergesinde kamu spotunun tavsiye süresi belirtilmiş, ancak tavsiye süresinin bitiminde kamu spotunun ne olacağı veya tavsiye süresi geçen kamu spotunun yayınlanması halinde yayınlayan kuruma ne tür bir müeyyide uygulanacağı belirtilmemiştir. Mevzuattaki bu boşluk RTÜK’ün 2014/02 sayılı üst kurul toplantısında alınan 49 numaralı kararla giderilmiştir. Şöyle ki;
“Her ne kadar Kamu Spotları Yönergesi’nde, tavsiye kararlarının altı ay geçerli olduğu belirtilmiş ise de; 6 aylık süre geçmesinin söz konusu spotları Üst Kurul mevzuatına aykırı bir hale getirmediği, anılan sürenin düzenleyici bir mahiyetinin olduğu, yasaklayıcı yahut medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar için müeyyide öngören bir halin öngörülmediği, ayrıca Dairesince ihlal edildiği iddia edilen mevzuat hükmünün anılan yayına uygulanabilir nitelikte olmadığı değerlendirilmekle, söz konusu yayın ile herhangi bir mevzuat ihlalinin olmadığı kanaatine varılmıştır.” ifadesiyle, idari yaptırım uygulanmasına yer olmadığına oy birliği ile karar verilmiştir.
RTÜK’ün ilgili kararından da anlaşılacağı üzere; kamu spotlarının tavsiye süresi dışında yayınlanması halinde, yayınlayan kuruma herhangi bir müeyyide uygulanmayacaktır.
Zorunlu yayın, kanunlar çerçevesinde yayınlanması zorunlu olan kamu kurumlarınca hazırlanıp üst kurulun uygun görüşüyle yayın kuruluşlarına gönderilen yayınları ifade eder.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere, kamu spotlarından ayrı olarak zorunlu yayında, yayını hazırlayan kamu kuruluşu olup, yayınlanması tavsiye değil zorunluluk olarak değerlendirilmiştir. Bu durumda medya hizmet sağlayıcısı, kamu kurumlarından kendisine gönderilen zorunlu yayınları yine kamu kurumu tarafında belirtilen saat dilimi içinde yayınlamak zorundadır.
Av. Ceren Gül Düzen
22.01.2016