Medya Kuruluşları Açısından Alkol ve Tütün Ürünlerinin Reklam Yasağı

Jul 01, 2015

MEDYA KURULUŞLARI AÇISINDAN ALKOL VE TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN REKLAM YASAĞI

Alkol ve alkollü ürünlerin tanıtımı ve reklâmına ilişkin yasal düzenlemeler, ilk olarak 06.06.2003 tarihli resmi gazetede “Alkol Ve Alkollü İçkilerin İç Ve Dış Ticaretine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” yayınlanmasıyla başlamıştır. Reklâm ve tanıtım başlığı altında açıkça şu hükme yer verilmiştir;

“Her çeşit alkol ve alkollü içkinin televizyon, kablolu yayın, radyo ve kamu yayın araçları ile reklâmının yapılması yasaktır. Bunlar haricinde yapılacak reklâm ve tanıtımın, alkollü içki tüketiminden kaynaklanan kamusal, toplumsal ve tıbbi herhangi bir zararlı etki oluşturmayacak içerikte, ürünün özelliklerini tanıtarak ve tüketiciyi doğru bilgilendirerek marka seçimini kolaylaştırmaya yönelik olması gerekir.

Alkollü içkilerin kullanılmasını teşvik ve özendirici kampanyalar düzenlenemez, gençleri hedef alan ve sportif faaliyetler ile alkol kullanımını teşvik eden reklâm yapılamaz.”

Ancak kanun koyucu, madde hükmüne uyulmaması halinde uygulanacak cezai yaptırımı belirlenmediğinden, söz konusu madde uygulamada önem arz etmemiştir.

2005 yılında “Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından Alkollü İçki Reklamlarında Uyulacak İlkeler Hakkında Tebliğ” yayınlanmıştır. İlgili tebliği de alkol veya tütün ürünü içeren reklamlarda uyulması gereken ilkeler belirlenip, uyulmaması halinde 4077 Sayılı Tüketici Kanun hükümlerinde yer alan müeyyidelerin uygulanacağı belirtilmiştir. Ancak 2003 yılında yayınlanan yönetmeliğe göre her çeşit alkol ve alkollü içkinin televizyon, kablolu yayın, radyo ve kamu yayın araçları ile reklâmının yapılması yasaklanmışken, 2005 yılında yayınlanan tebliğ ile reklamların ilkeleri belirlenmesiyle medya kuruluşları açısından çelişki yaratılmıştır. İş bu çelişki, 6502 Sayılı Tüketici Kanun’un yayınlanarak 4077 Sayılı Tüketici Kanun’un yürürlükten kalkması ile sona ermiştir.

65487 Sayı ve 24/05/2013 kabul tarihli Bazı Kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanunun(torba yasa) 6’ıncı maddesiyle tekrardan alkol ve tütün ürünlerine ilişkin düzenleme gündeme gelmiştir. Söz konusu yasal düzenlemeyle 4250 Sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler Kanunun 6’ıncı maddesi değiştirilerek alkollü içkilerin ve tütün ürünlerinin her ne surette olursa olsun reklamı ve tüketicilere yönelik tanıtımı yapılamayacağı ve bu ürünlerin kullanılmasını ve satışını özendiren veya teşvik eden kampanya, promosyon ve etkinlik yapılamayacağı düzenlenmiştir. İlgili kanunun 7’inci maddesinin “Cezalar” ana başlığı altında 6’ıncı maddeye aykırılık halinde uygulanacak cezalar belirlenmiştir. Buna göre medya kuruluşunun aykırı davranması halinde Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (“RTÜK”) idari para cezasına hükmedecek kurum olup; beş bin Türk Lirasından ikiyüz bin Türk Lirasına kadar kendi takdirine göre idari para cezası belirleyebileceğine açıkça yer verilmiştir.

Söz konusu yasanın yürürlüğe girmesinden sonra uygulamada alkol ve türün ürünlerinin reklamının yapılamayacağı hususu geniş değerlendirilmiştir. Öyle ki, bir alkol firmasının site kullanıcılarının diğer kişilere şaka yapması amaçlı kurduğu internet sitesine erişim şu ifadeyle engellenmiştir;

Medya kuruluşları için uygulamaya dönecek olursak; denetleme mekanizması olan RTÜK, 4250 Sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler Kanunun 6’ıncı maddesi üzerinden şu ana kadar yayın incelemesi gerçekleştirmemiştir. Ancak RTÜK 15/2/2011 kabul tarihli 6112 Sayılı Kanun’un 8’inci maddesi h bendi üzerinden yayın incelemelerinde devam etse de artık daha temkinli yayın incelemesi gerçekleştirmektedir. RTÜK’ün 15.10.2014 tarih ve 2014/53 toplantı no toplantısında aldığı 41 numaralı kararına göre yayında yer verilen alkol şişesi bile özendirici olarak değerlendirilmektedir;

“Ayrıca içki içme görüntülerinin yer aldığı yayında, bağımlılık yapıcı bir madde olan alkollü içkilerin ve içki şişelerinin ve içki kadehlerinin yer aldığı sahnelerin sık sık ekrana getirilmesi suretiyle, bağımlılık yapıcı nitelikteki alkolün teşvik edildiği tespit edilmiştir.”

Tüm bu açıklamalar ışığında kanun koyucunun son düzenlemeler çerçevesinde alkol ürünlerin reklamı ve yayını konusunda net bir duruşa sahip olup; medya hizmet sağlayıcıların bu tür ürünlerin kullanımına yer vermemeye, verse de özendirici olarak nitelendirilmeyecek şekilde veya görselini kapatma (blurlama yöntemi) yöntemiyle yer vermesi gerekir.

Av. Ceren DÜZEN
01/07/2015