Sigortacılıkta Tahkim ve Sigorta Tahkim Komisyonu
Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi aynen “Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden veya hesaptan faydalanacak kişiler ile hesap arasında doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla Birlik nezdinde Sigorta Tahkim Komisyonu oluşturulur…” hükmünü haizdir. Bu madde ile merkezi İstanbul’da olan Sigorta Tahkim Komisyonu (“Komisyon”) kurulmuştur.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun yapısı ve görevleri ile komisyon müdürü ve komisyon müdür yardımcılarının nitelikleri çalışma usul ve esasları, raportörlerin, sigorta hakemlerinin çalışma usul ve esasları, kararların ne şekilde düzenleneceği, Komisyon’a başvuru esasları, liste tutulmasına ve bütçeye ilişkin esaslar ile katılım ücreti gibi hususlar 17.08.2007 tarih ve 26616 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik’te belirlenmiştir.
Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta ettiren veya sigortadan menfaat sağlayan kişiler ile sigorta tahkim sistemine üye sigorta kuruluşları arasındaki sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkların, bu alanda uzmanlaşmış hakemler tarafından basit, süratli ve adil biçimde çözülmesi amacını gütmektedir.
Sigortacılıkta tahkim, zorunlu olmayan, "isteğe bağlı" bir tahkim yoludur. Ancak, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki isteğe bağlı tahkim türünden ayrı olarak, hakemler taraflarca seçilemeyip komisyon tarafından atanırlar. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'na göre düzenlenen hakem listelerinde yer alan kişiler sırayla hakem olarak görevlendirilerek, uyuşmazlıkları inceler ve karara bağlarlar.
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'nun 30. maddesi 13. fıkrası uyarınca, Komisyon’a başvurulabilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlığı oluşturan olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruları yapmış ve talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluşun, başvuru tarihinden itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Komisyon’a başvuru için yeterlidir.
Aynı maddenin 14. fıkrasına göre, eğer Komisyon’a başvurmadan önce bir dava açılmışsa veya Tüketici Sorunları Hakem Heyeti’ne gidilmişse, aynı konuda Komisyon’a başvuru yapılamaz. Bu durumda Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru şartları aşağıda sıralanmıştır;
1. Uyuşmazlığı oluşturan olay ile ilgili olarak sigorta şirketine gerekli başvuru yapılmış olmalı,
2. Sigorta şirketinin yasalarda belirtilen süre içinde yanıt vermemiş ve tazminat ödememiş olmalı veya haklı bir neden olmaksızın tazminat isteğini reddetmiş olmalı veya yetersiz ve eksik ödeme yapmış olmalı veya on beş gün içinde yazılı olarak cevap vermemiş olmalı,
3. Uyuşmazlık yaşanan sigorta şirketinin Sigorta Tahkim Sistemine üye olmalı (ancak zorunlu tutulan sigortalardan kaynaklanan tahkim sistemi kapsamında uyuşmazlıklar için ilgili sigorta şirketi tahkim sistemine üye olmasa dahi, hak sahipleri Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesine göre tahkim usulünden faydalanabilir.),
4. Uyuşmazlık konusu riziko üyelik tarihinden sonra meydana gelmiş olmalı, (ancak zorunlu Sigortalarda sigorta şirketinin Komisyon’a üye olup olmadığına bakılmaksızın 18.04.2013 tarihinden sonra ortaya çıkan uyuşmazlıklar için Komisyon’a başvuru yapılabilir.),
5. Komisyon’a başvurmadan önce bir uyuşmazlık konusuna ilişkin dava açılmamış veya Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurulmamış olmalı
Bu koşulları sağlayan uyuşmazlıklarda Yönetmeliğin 16.maddesi 1. fıkrasın uyarınca tahkim için, Komisyon’un merkezine ya da başvuru yapan kişinin ikametgâhının bulunduğu ya da rizikonun gerçekleştiği yerdeki büroya başvurulabilir.
Başvuru öncelikle raportör tarafından incelenir. Raportör, Yönetmeliğin 16. maddesine göre, dosya üzerinde ön inceleme yapmakta ve başvuru koşullarının eksik olup olmadığını incelemektedir. Raportör, Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi 15. fıkrasına ve Yönetmeliğin 16.maddesi 6. fıkrasına göre on beş gün içinde incelemesini tamamlamak zorundadır.
Raportör ön inceleme raporu yazıp dosyayı hakemlere vermektedir.
Yönetmeliğin 16. maddesinin 10. fıkrası uyarınca hakemler, görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermek zorundadırlar. Ancak, bu süre tarafların açık ve yazılı onamlarıyla uzatılabilir. Hakem, çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verebilir. Hakem veya Hakem Heyeti, kararları Komisyon müdürüne verilir, Komisyon müdürünce karar en geç üç iş günü içinde taraflara bildirilir. Ayrıca kararın aslı dosya ile birlikte Komisyon’un bulunduğu yerdeki görevli mahkemeye gönderilir ve mahkemece saklanır. Hakem kararında, talebi kısmen ya da tamamen reddedilenler aleyhine vekâlet ücretine hükmedilir. Hükmolunacak vekâlet ücreti, Avukatlık Asgarî Ücret Tarifesinde belirlenen vekâlet ücretinin beşte biridir.
Beş bin Türk Lirasının altındaki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararları kesindir. Beş bin Türk Lirası ve daha üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı kararın Komisyon’ca ilgiliye bildiriminden itibaren on gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere Komisyon nezdinde itiraz edilebilir.
İtiraz talebinde bulunmak için bu madde uyarınca belirlenen başvuru ücretinin Komisyon’a yatırılması şarttır. İtiraz üzerine hakem kararının icrası durur. İtiraz talebi münhasıran bu talepleri incelemek üzere Komisyon tarafından teşkil edilen hakem heyetlerince incelenir. İtiraz talebi hakkında işin heyete intikalinden itibaren iki ay içinde karar verilir. Beş bin Türk Lirası ve daha üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararları bu madde uyarınca süresinde itiraz başvurusunda bulunulmaması hâlinde kesinleşir. Bu uyuşmazlıklar hakkında bu madde uyarınca yapılan itiraz üzerine verilen karar kesindir. Kırk bin Türk Lirasının üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında itiraz üzerine verilen kararlar için temyize gidilebilir. Ancak, tahkim süresinin sona ermesinden sonra karar verilmiş olması, talep edilmemiş bir şey hakkında karar verilmiş olması, hakemlerin yetkileri dâhilinde olmayan konularda karar vermesi ve hakemlerin, tarafların iddiaları hakkında karar vermemesi durumlarında her hâlükârda temyiz yolu açıktır. Temyize ilişkin usul ve esaslar hakkında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu uygulanır.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun kuruluş amacı sigorta hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların alanında uzmanlaşmış hakemler tarafından basit, süratli ve adil bir biçimde çözülmesidir. Bu sebeple, yukarıda izah edilen hususlardan da görüleceği üzere Komisyon’a yapılacak başvurulara ilişkin sürecin basit ve anlaşılır olmasına özellikle önem verilmiş, başvuru sahiplerine külfet getirebilecek karmaşık ve bürokratik işlemlerden kaçınılmıştır. Böylelikle, Sigorta Tahkim Komisyonu başvuru sahiplerine mahkeme sürecine göre daha hızlı ve daha kolay sonuç almaları imkânını tanıyan yeni ve pratik bir alternatif sunmaktadır.
Av. Burcu Ulusoy