I. GİRİŞ
Kamuoyunda Dezenformasyon Yasası olarak da adlandırılan 18.10.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 7418 Sayılı Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7418 Sayılı Kanun”) ile 5187 sayılı Basın Kanunu’nda, 195 sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’da, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunu’nda, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda pek çok önemli değişiklik yapılmıştır.
İşbu bilgi notumuzda, 7418 sayılı Kanun ile getirilen değişiklikler incelenecektir.
II. KANUN MADDELERİNİN İNCELENMESİ
A) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
1. 7418 sayılı Kanun’un 29. maddesi ile yapılan değişiklikle 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 217. maddesinden sonra gelmek üzere, “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma” adında yeni bir suç tipi eklenmiştir. Eklenen madde metni şu şekildedir:
“Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma
MADDE 217/A- (1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
2) Fail, suçu gerçek kimliğini gizleyerek veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde, birinci fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır.”
Türk Ceza Kanunu’na eklenen yeni suç tipinde, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilginin kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayılması suçun hareket unsuru olarak düzenlenmiştir. Suç, özel kast ile işlenebilen bir suç olup suçun maddi unsuru bakımından somut tehlike suçudur. Bu doğrultuda, tehlikenin gerçekleşmesi yeterli kabul edilecek, ayrıca gerçeğe aykırı bilginin kamu barışını bozması aranmayacaktır.
Ayrıca, doktrinde gerçeğe aykırı olduğu iddia edilen bilginin tespitinin hangi ölçütlere göre, kim tarafından yapılacağının belirsiz olması nedeniyle, getirilen yeni suç tipinin, belirlilik ve suçta ve cezada kanunilik ilkesine aykırı olması nedeniyle eleştirilmektedir.
2. Ayrıca, 7418 sayılı Kanun’un 30. maddesi ile yapılan değişiklikle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 286/3-a. maddesine 7 numaralı alt bent olarak “Halkı yanıltıcı bilgiliyi alenen yayma suçu” eklenmiştir. Buna göre, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 286/2. maddesinde sayılan temyizi kabil olmayan kararlar kapsamında olsa dahi “Halkı yanıltıcı bilgiliyi alenen yayma suçu” nedeniyle verilen bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları temyiz edilebilecektir.
B) 5187 Sayılı Basın Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
1. “İnternet Haber Siteleri” Basın Kanunu’na Kapsamına Alındı
7418 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile yapılan değişiklikle 5187 sayılı Kanunun 2/1. maddesinin (c) bendine “yayınlarını” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve internet haber sitelerini” ibaresi; (ı) bendine “karikatürü yapanı,” ibaresinden sonra gelmek üzere “görsel veya işitsel içerikleri kaydeden veya düzenleyeni,” ibaresi eklenmiştir.
Buna göre, internet haber siteleri de süreli basın olarak Basın Kanunu kapsamına tabi hale getirilmiştir.
2. İnternet Haber Sitelerinde Bulundurulması Zorunlu Olan Hususlara İlişkin Değişiklikler
7418 sayılı Kanun’un 3. maddesi ile birlikte 5187 sayılı Kanun’un 4. maddesinde yapılan değişiklikte, internet haber sitelerinin ana sayfasında ve iletişim başlığı altında kullanıcıların doğrudan erişim sağlayabileceği bir şekilde internet haber sitelerinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının adı ve adresinin bulundurulması zorunlu hale getirilmiştir.
Yine aynı maddeye eklenen başka bir fıkrayla, internet haber sitelerinde sunulan içeriğin ilk kez sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilmesi gerekliliği hüküm altına alınmıştır.
3. Beyanname İncelenmesine İlişkin İnternet Haber Siteleri Yönünden Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun’un 5. maddesi ile 5187 sayılı Kanun’un 8. maddesinde yapılan değişik ile süreli yayınlar bakımından Cumhuriyet Başsavcılıklarına verilecek beyanname yükümlülüğü, internet haber siteleri için de getirilmiştir. Buna göre, beyannamenin incelenmesi sırasında internet haber sitelerinin, kanunda öngörülen yükümlülüklerine uymaması halinde, yayım durdurma müeyyidesi internet haber siteleri bakımından uygulanmayacak, ancak Cumhuriyet Başsavcılığı iki hafta içerisinde eksikliğin giderilmesini veya gerçeğe aykırı bilgilerin düzeltilmesini internet haber sitesinden isteyecektir. İstemin iki haftalık süre içerisinde yerine getirilmemesi durumunda Cumhuriyet Başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla Asliye Ceza Mahkemesi’ne başvurabilecektir. Asliye Ceza Mahkemesi en geç iki haftalık süre içerisinde kararını verecek olup Mahkeme tarafından verilen karara karşı itiraz yoluna başvurulabilecektir.
4. Düzeltme ve Cevap (Tekzip) Hakkı Yönünden Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun’un 7. maddesi ile 5187 sayılı Kanun’un 14. maddesinde yapılan değişiklikte, süreli yayınlar için öngörülen düzeltme ve cevap hakkı kapsamına internet haber siteleri de dahil edilmiştir. Getirilen düzenleme ile düzeltme ve cevap hakkının internet haber siteleri bakımından uygulamada yaşanan tereddütlere son verilmiştir. Buna göre, internet haber sitelerinde yer alan içerik nedeniyle zarar gören kişinin düzeltme ve cevap yazısını; internet haber sitesi sorumlu müdürü, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL bağlantısı sağlanmak suretiyle, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorundadır. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin kendiliğinden çıkarılması durumunda, düzeltme ve cevap metni ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinde ilk yirmi dört saati ana sayfada olmak üzere bir hafta süreyle yayımlanacaktır.
5. Teslim ve Muhafaza Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğe Uymama Durumunda Uygulanacak Müeyyideler Kapsamına İnternet Haber Sitesi Sorumlu Müdürleri Eklenmiştir.
7418 sayılı Kanun’u ile birlikte 5187 sayılı Kanun’un 10. ve 17. maddelerinde yapılan değişiklerle, süreli yayınlar için öngörülen teslim yükümlülüğü kapsamına internet haber siteleri de alınarak, bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda, uygulanacak adli para cezası kapsamına internet haber sitesi sorumlu müdürleri de dahil edilmiştir.
C) 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler ile 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da da (“5651 sayılı Kanun”) birtakım değişiklikler yapılmıştır.
Yapılan değişiklikleri başlıca sıralayacak olursak;
- Katalog suçlara veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin engellenmesi veya erişimin engellenmesine ilişkin kararları Erişim Sağlayıcılar Birliği’nin (“ESB”) yetkisi dışına çıkarılmış ve bu kararların BTK tarafından uygulanacağı düzenlenmiştir.
- Uygulamada ağ sağlayıcıya yapılan bildirim aksaklıkların önüne geçmek adına, 6/A. maddeye eklenen 11. fıkra ile, erişimin engellenmesi veya içeriğin çıkarılması kararlarının ESB tarafından ilgili içerik veya yer sağlayıcıya elektronik posta yoluyla da bildirebileceği düzenlenmiştir.
- İçeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararının verilebileceği suçların sayıldığı 8. Maddenin kapsamı genişletilerek; Milli İstihbarat Teşkilatı’nın (“MİT”) görev veya faaliyetlerine ilişkin belgelerin yayımlaması, MİT mensupları ile ailelerinin ifşa edilmesi veya MİT’e ilişkin bilgi/belgelerde sahtecilik yapılması gibi suçlar da işbu kapsama alınmıştır.
- Sosyal ağ sağlayıcı temsilcisinin gerçek kişi olması halinde mevcut olan Türk vatandaşı olma zorunluluğuna ek olarak bu kişinin Türkiye’de mukim olmasının da zorunluluğu getirilmiştir.
- Sosyal ağ sağlayıcıya günlük erişimin on milyon sınırını aşması halinde ise; sosyal ağ sağlayıcı temsilcisinin teknik, idari, mali ve hukuki yönden tam yetkili ve sorumlu olacağı belirtilmiştir.
- Sosyal ağ temsilcinin tüzel kişi olması halinde ise sosyal ağ sağlayıcı tarafından sermaye şirketi şeklinde kurulan şube olmasının zorunlu olduğu eklenmiştir.
- Tüm bunlara ek olarak şeffaflık ilkesi gereğince; sosyal ağ sağlayıcılarına çocuklara özgü tedbirlerin alınması, olağanüstü durumlarda kriz planı oluşturulması ve BTK’ya sunulacak raporda uygulanan tedbirlere de yer verilmesi gibi birtakım ek yükümlülükler getirilmiştir.
D) 195 Sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun ile 195 sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun kapsamında birtakım değişikliklere gidilmiş, buna göre 195 sayılı Kanun’un 37. maddesinde değişikliğe gidilmiş ve Basın İlam Kurumu tarafından resmi ilan ve reklam verilebilecek olan süreli yayınlar kapsamına internet haber siteleri de eklenmiştir.
Yine, 195 sayılı Kanun’un 45. maddesinden sonra gelmek üzere 195 sayılı Kanun’a eklenen 45/A maddesinde, 195 sayılı Kanun’da belirtilen müessese veya iştiraklerin internet haber sitelerinde yayınlatacakları ilan ve reklamları, yalnızca Basın İlan Kurumu vasıtasıyla yayınlatabilecekleri hüküm altına alınmıştır. Bu reklam ve ilanların kopyalanması, yayınlanması ve ticari faaliyete konu edilmesi de yine Basın İlan Kurumu’nun iznine tabi tutulmuştur.
E) Diğer Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
1. 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile birlikte 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nda yapılan değişiklerde, Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 3. maddesine “Şebekeler Üstü Hizmet” ve “Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcı” kavramları eklenmiştir. Buna göre, "Şebekeler Üstü Hizmet" kavramı, internet erişimine sahip abone ve kullanıcılara, işletmecilerden veya sağlanan internet hizmetinden bağımsız olarak kamuya açık bir yazılım vasıtası ile sunulan, sesli, yazılı, görsel iletişim kapsamındaki kişiler arası elektronik haberleşme hizmetlerini; "Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcı" kavramı ise şebekeler üstü hizmet tanımı kapsamına giren hizmetleri sunan gerçek veya tüzel kişiyi ifade edecektir.
Ayrıca, 7418 sayılı Kanun’un 37. maddesi ile 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 9. maddesinde yapılan değişiklikte, şebekeler üstü hizmet verilirken uyulacak ve hizmet sağlayıcılarının faaliyet esaslarına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.
7418 sayılı Kanun’un 37. maddesi ile 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 60. maddesinde yapılan değişikle mevzuatta öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya yetkilendirilmeksizin hizmet sunan şebekeler üstü hizmet sağlayıcılara uygulanacak müeyyidelere yer verilmiştir. Buna göre, Kanunda öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya yetkilendirilmeksizin hizmet sunan şebekeler üstü hizmet sağlayıcılara 1 milyon Türk lirasından 30 milyon Türk Lirasına kadar idari para cezası verilebilecektir.
İdari para cezasını süresinde ödemeyen ve Kurumca yapılacak bildirimden itibaren 6 ay içinde Kurum düzenlemelerinde öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya yetkilendirilmeksizin hizmet sunan şebekeler üstü hizmet sağlayıcısının internet trafiği, bant genişliğinin yüzde 95'ine kadar daraltılmasına veya ilgili uygulama veya internet sitesine erişimin engellenmesine Bilgi Teknolojileri Kurumu tarafından karar verilebilecektir.
2. 2004 Sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nda Yapılan Değişikler
7418 sayılı Kanun’un 25. maddesiyle birlikte 2004 sayılı İcra ve İflas Kanun’un 114. maddesinde yapılan değişiklikte, İcra ve İflas Kanunu kapsamında gerçekleştirilecek taşınır ve taşınmaz satışlarının ilanının yapılacağı mecralar kapsamında internet haber siteleri de dahil edilmiş ve bu ilanlara yönelik uygulanacak usul ve esaslar belirlenmiştir.
3. 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
7418 sayılı Kanun’un 26. ve 27. Maddeleriyle birlikte Devlet İhale Kanunu ile Kamu İhale Kanunu’nda yapılan değişiklikler kapsamında, bu kanunlar kapsamında gerçekleştirilecek ihalelerde yapılacak ilan mecralarına internet haber siteleri de dahil edilmiş ve bu ilanlara yönelik uygulanacak usul ve esaslara yer verilmiştir.
III. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
18.10.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 7418 sayılı Kanun ile başta 5187 sayılı Basın Kanunu, 195 sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu olmak üzere birçok kanunda değişikliğe gidilmiştir.
Özellikle, 5187 sayılı Basın Kanunu uyarınca süreli yayınlar kapsamına internet haber sitelerinin eklenmesiyle birlikte, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da yapılan değişiklerle, internet ortamında gerçekleştirilen yayınlara ilişkin olarak düzeltme ve cevap hakkı ile içeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararlarının yerine getirilmesine ilişkin uygulamada yaşanan bir takım tereddütlerin giderileceği düşünülmektedir.
Diğer taraftan, Türk Ceza Kanunu’na yeni suç tipi olarak eklenen “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma” suçu bakımından, gerçeğe aykırı olduğu iddia edilen bilginin tespitinin hangi ölçütlere göre, kim tarafından yapılacağının belirsiz olması nedeniyle uygulamada suçta ve cezada kanunilik ilkesi bakımından problem yaratabileceği değerlendirilmektedir.
Saygılarımızla,
Özay Hukuk Bürosu