21.10.2021 tarihli ve 31635 sayılı sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ile Dernekler Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) birtakım değişiklikler öngörülmüş olup; özellikle genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılması ile yurt dışı yardımlara ilişkin bildirim yükümlülüğü bakımından düzenlemeler işbu bilgi notumuzda özetlenmektedir.
Değişiklik Yönetmeliği ile özetle, (i) genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılmasına, (ii) yurt dışı yardımlara ilişkin bildirim yükümlülüğüne ve (iii) risk analizi ve denetime ilişkin maddeler Yönetmelik kapsamına dâhil edilmiştir.
Koronavirüs salgınına karşı alınan önlemler kapsamında, geniş katılımlı etkinlikler ertelenmiş ve derneklerin genel kurulları da ertelenen etkinlikler arasında sayılmıştır. Salgın etkisiyle birlikte, genel kurul toplantılarının elektronik ortamda yapılmasına duyulan ihtiyaç oldukça artmış olup; bu ihtiyaç çerçevesinde Değişiklik Yönetmeliği ile, Yönetmelik’in 15. maddesinden sonra gelmek üzere 15/A maddesi eklenerek derneklerin genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlanmıştır.
Derneklerin genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılabilmesinin önü esasen Dernekler Kanunu’na (“Kanun”) 25.03.2020 tarihinde eklenen aşağıdaki madde ile açılmış olup; maddede de atıf yapıldığı üzere uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ise Değişiklik Yönetmeliği ile belirlenmiştir.
“Ek Madde 2- (Ek:25/3/2020-7226/23 md.) Bu Kanun ve 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre derneklerle ilgili her türlü kayıt ile iş ve işlem elektronik ortamda da yapılabilir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar İçişleri Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
Getirilen düzenlemeye göre, dernekler genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarını İç İşleri Bakanlığı Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından yeterlilik, güvenlik vb. konularda uygunluğu onaylanan elektronik sistemler üzerinden yapılabileceklerdir. Ayrıca, elektronik ortamda yapılacak genel kurul veya yönetim kurulu toplantılarına katılacak üyelerin sisteme güvenli elektronik imza veya iki faktörlü kimlik doğrulama sistemi kullanarak giriş yapabilecekleri de düzenleme altına alınmıştır.
Bunun haricinde, ilgili mevzuatta ve derneklerin kendi tüzüklerinde yer alan genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının fiziki ortamda gerçekleştirilmesine yönelik bütün usul ve esasların, elektronik ortamda yapılan toplantılar için de geçerli olduğu belirtilerek, fiziki ortamda gerçekleştirilen toplantıların mevzuata aykırı yapılması durumunda uygulanan yaptırımlar elektronik ortamda yapılan toplantılar için de uygulanacağı vurgulanmıştır.
Diğer yandan, dernek toplantıları için getirilen bu toplantıların, vakıflar bakımından da uygulama alanı bulup bulamayacağı irdelenmelidir. Dernekler Yönetmeliği’nin 2. maddesi uyarınca vakıfların bazı işlemlerinin işbu yönetmelik kapsamında kaldığı düzenlenirken; Değişiklik Yönetmeliği’nin 7. maddesinde ise yabancı vakıfların (merkezi yurt dışında bulunan vakıflar), Türkiye’deki faaliyetlerinde derneklerin tabi olduğu mevzuat hükümlerine tabi olacağı belirtilmektedir.
Bu düzenlemeden hareketle, yabancı olmayan vakıflar açısından derneklerin tabi olduğu mevzuat hükümlerine tabi olacağı çıkarımı yapılamayacaktır. Her ne kadar Yargıtay ve doktrinin genel tutumu Vakıflar hukukuna ilişkin hukuki bir boşluk olduğunda, dernekler hukukuna ilişkin hükümlerin –uygulanabilir olduğu ölçüde- kıyasen uygulanması olsa da; konuya ilişkin Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yapılan şifahi görüşmede, ilgili düzenlemenin dernekler için getirildiği, bu sebeple vakıflar için uygulama alanı bulamayacağı ifade edilmiştir. Hal böyleyken vakıflara ilişkin mevzuata, genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılabilmesine ilişkin düzenleme getirilene dek, dernekler için tanınan bu imkânın vakıflara uygulanamayacağı söylenebilecektir.
Değişiklik Yönetmeliği’nin 5. maddesi ile Yönetmelik’in “Bildirim Yükümlülüğü” başlıklı 18. maddesine çeşitli eklemeler yapılmıştır. Bu kapsamda, yurt dışına yapılacak nakdi yardımların, 100.000 Türk Lirası’nı veya 10.000 Avro veya eşiti dövizi aşması halinde bankalar, diğer finans kuruluşları ve Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. aracılığıyla yapılabileceği düzenlenmiştir. Bununla birlikte, finansal erişimin güç olduğu ülkelere yapılacak yardımların ise finans kuruluşları kullanılmaksızın ilgili mevzuata göre nakit beyan formu ile gümrük idaresine beyan edilmek suretiyle yapılabilmesine olanak sağlanmıştır.
İlaveten;
Değişiklik Yönetmeliği ile risk analizi ve denetim, mülki idare amirlerince yaptırılan denetimlere ilişkin diğer hususlar, rehberlik ve geri bildirim, bilirkişilik temel ilkeleri ve bilirkişinin görevlendirilmesi raporu ve ücreti konularında ek maddeler Yönetmelik’e ilave edilmiştir.
Yönetmelik’e eklenen Ek Madde 1’de, Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından derneklere yönelik suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadele kapsamında risk analizi yapılacağı ve bu analiz sonucunda derneklerin risk gruplarının yüksek, orta ve düşük olarak belirleneceği düzenlenmiştir. Maddenin devamında ise, risk gruplarına göre denetimlerin kimler tarafından yapılacağı belirtilmiştir.
Diğer yandan, Kanun’da daha önce yapılan değişiklikle kamu görevlilerinin dernek denetiminde görevlendirilebilmesine imkân tanınmıştı. Ek Madde 2 ile birlikte ise, sivil toplumla ilişkiler birimlerinde görev yapanlar hariç olmak üzere eğitim programı sonunda sertifika verilecek kamu görevlilerinin de denetim yapmasına olanak verilmiştir.
Ek madde 3, 4 ve 5 kapsamında ise eğitim programları, bilirkişilerin tespit edilmesi, bilirkişilik temel ilkeleri, görevlendirilmesi, raporları ve ücretine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir.
Değişiklik Yönetmeliği’nin 9. maddesiyle Yönetmelik’in 46. maddesine yapılan ekleme ile derneklerin yönetim kurulu üyelerinin yanı sıra temsilcilerinin de yetki belgesi olmaksızın gelir tahsil edebileceği hüküm altına alınmıştır.
Değişiklik Yönetmeliği’nin 10. maddesiyle Yönetmelik’in 53. maddesine yapılan ekleme ile “Şehit” ve “Gazi” kelimelerinin izne tabi kelimeler arasına alınmasına yönelik Kanun’da yapılan değişiklik Yönetmelik’e de yansıtılmıştır.
Değişiklik Yönetmeliği’nin 14. maddesiyle Yönetmelik’in 96. maddesine yapılan ekleme uyarınca Dernek Başkanı’nın, yönetim kurulu kararıyla görev alanlarıyla sınırlı olmak üzere derneğin idari ve mali işlemlerinden sorumlu kişilerine DERBİS (Dernekler Bilgi Sistemi) şifresi verebileceği düzenlenmiştir.
Saygılarımızla,
Özay Hukuk Bürosu