Sermaye Piyasası Kanunu’nda Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi

Jun 28, 2024

16.05.2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (“TBMM”) sunulan “Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” (“Kanun Değişikliği”) 26.06.2024 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmiştir.

I. GİRİŞ

Aşağıda ayrıntılı olarak açıklayacağımız üzere, Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“SPK”) yapılan değişiklikler ile 19 maddeden oluşan kripto varlıklara ilişkin düzenleme yasallaşmış olup işbu değişiklikler özetle:

• SPK’nın tanımlar maddesine ve uluslararası düzenlemelere uyumlu olacak şekilde “kripto varlık”, “cüzdan”, “kripto varlık hizmet sağlayıcı”, “kripto varlık saklama hizmeti”, “platform” ve “TÜBİTAK” tanımları eklenmiştir.
   
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kurulmaları ve faaliyet göstermeleri için SPK tarafından lisanslanma zorunluluğu getirilerek kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyetleri sırasında uymaları gereken ilke ve esasların, çıkarılacak olan ikincil düzenlemeler ile Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından belirleneceği belirtilmiştir.
   
• İzinsiz şekilde kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek ve tüzel kişilerin yetkililerinin üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılması öngörülmüştür.
   
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyetleri neticesinde yükümlülüklerini yerine getirememeleri halinde sorumlu oldukları, platform yönetim kurulu üyelerinin de kusurlarına ve durumun gereklerine göre sorumlu tutulacakları ve şahsi sorumluluk kapsamında zimmet hükümlerine tabi olacakları hususu belirtilmektedir.
   
• Kripto varlık borsalarının mali ve bilgi sistemleri denetimlerinin SPK tarafından belirlenen bağımsız denetim kuruşlarınca yapılması öngörülmüştür.
   
• Müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkan veren Türkiye'de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetlerinin Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden üç ay içerisinde sonlandırılması öngörülmüştür.

II. KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN REGÜLASYON NELER GETİRMEKTEDİR?

Kanun Değişikliği ile kripto varlık hizmet sağlayıcılar, kripto varlık platformlarının faaliyetleri, kripto varlıkların saklanması, Türkiye’de yerleşik kişilerin kripto varlık platformları nezdinde yapabileceği kripto varlık alım satım ve transfer işlemlerinin düzenlenmesi, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulmaları ve faaliyet göstermeleri için Kurul’dan izin almalarına ilişkin düzenleme yapılması; faaliyetleri sırasında uyulması gereken ilke ve esasların SPK’ya eklenecek maddelere dayanılarak çıkarılacak ikincil düzenlemeler ile Kurul tarafından çıkarılmasının sağlanması amaçlanmaktadır.

1. Kripto Varlık Düzenlemelerine İlişkin Yeni Tanımlar ve Kavramlar

Kanun Değişikliği ile kripto varlık sektörüne ilişkin kavramların birçoğu sektör ve uluslararası düzenlemelere paralel bir şekilde tanımlanmış olup cüzdan, kripto varlık, kripto varlık alım satım platformu, kripto varlık hizmet sağlayıcı ve kripto varlık saklama hizmeti olmak üzere beş yeni kavramın ilk kez tanımlandığı ve TÜBİTAK tanımının da SPK’nın 3. maddesine eklendiği görülmektedir. Bu kapsamda SPK’ya eklenen yeni tanımlara değinecek olursak;

Cüzdan: Kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları,

Kripto varlık: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları,

Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları,

Kripto varlık saklama hizmeti: Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetlerini,

Platform: Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları,

TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunu

ifade etmektedir.

2. Kurul’un Sermaye Piyasası Aracı Olarak Kripto Varlık İhracına İlişkin Yetkisi

Kanun Değişikliği’nin 2. maddesinde hisse senedi, bono, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarının doğrudan kripto varlık olarak ihraç edilmesini, oluşturulmasına izin verilmiş olup Kurul’un sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihraç etmesine ilişkin esasları alt yönetmelikler ile belirleyeceği kararlaştırılmıştır. Piyasaya etkisi olacak oldukça önemli olan işbu gelişme ile artık SPK’nın vereceği izinler dahilinde şirketler kripto varlık olarak hisse senedi, tahvil gibi araçlar çıkarabilecektir.

3. Kurul’un Kitle Fonlaması Yoluyla Kripto Varlık Satışı ve Dağıtımına İlişkin Yetkisi

TÜBİTAK tarafından belirlenecek esaslarla birlikte TÜBİTAK tarafından onaylanan dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi ya da değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satış ya da dağıtımının Kurul’un kitle fonlaması yoluyla halktan para toplanması suretiyle yapılması konusunda belirleme yapabileceği ifade edilerek Kurul’a bu konuda ikincil düzenleme çıkarması için yetki verilmiştir.

4. Kripto Platformlarının Yükümlülükleri

• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının taşıması gereken şartlar Kanun Değişikliği ile belirlenmiş olup buna göre; kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının müflis olmaması, konkordato ilan etmiş olmaması, uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırma başvurusunun tasdik edilmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması şartlarının yanı sıra ilgili kanunlarda sayılan suçlardan kesinleşmiş mahkumiyetinin bulunmaması, işlem yasaklı olmaması; öte yandan gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması ve ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şartlarını taşımaları gerekmektedir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarına SPK tarafından yetki belgesi verilecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilere karşı sorumluluğunu kaldıran her türlü sözleşme hükmü geçersiz olacaktır. 
• Siber saldın, bilgi güvenliği ihlali gibi fiillerden kripto varlık hizmet sağlayıcıların Türk Borçlar Kanunu’nun 71. maddesi kapsamında sorumlu olacaklardır. Ayrıca platform yönetim kurulu üyelerinin de kusurlarına ve durumun gereklerine göre sorumlu tutulacakları ve şahsi sorumluluk kapsamında zimmet hükümlerine tabi olacakları hususu belirtilmiştir. Ancak, hizmet sağlayıcıların kusuru olmaksızın sunulan hizmetlerde yaşanan kesintilerden kaynaklanan, geçici bir süre emir iletilememesi ya da işlem/transfer yapılamaması gibi durumlar kapsam dışında bırakılacaktır.
• Kripto varlık platformları, müşterilerinin şikayet ve sorunlarına yönelik etkili bir mekanizma kurma yükümlülüğü getirilmiştir.
• Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve alt düzenlemeleri çerçevesinde kripto varlık hizmet sağlayıcılar yükümlü olarak belirlendiği için müşterilerinin kimliklerini tespit etmekle yükümlü kılınmışlardır.
• Kripto varlık platformları, kripto varlık listeleme ve ilk kripto para arzı hususlarında yazılı zorunlu prosedür uygulamak zorundadırlar. İşbu konu kapsamında TÜBİTAK’ın görüşü alınarak SPK tarafından buna ilişkin belirlenen esaslar uygulanacaktır.
• Platformlarda kripto varlık fiyatları serbest olarak belirlenecekse de fiyat istikrarını bozacak tüm davranışlar SPK’da yer alan “piyasa bozucu eylemler” olarak değerlendirilecektir. Platformlar da bu fiyat istikrarının korunması ve adil, dürüst, şeffaf, etkin ve istikrarlı ilerlemesi için elinden gelen sistemleri kurmak zorundadırlar. Bu durumu bozacak eylemlere ilişkin tespitleri yapacak ve bu hesapların kapatılması veya durdurulması için gereken önlemleri alacaktırlar.
• Kripto varlık platformları, müşterilerinin cüzdan ve fon transferlerine ilişkin kayıt ve hesapları takip edilebilir ve güvenli şekilde tutmak zorundadır.
• Platformların müşterilerine ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması esastır. Müşterilerin kendi cüzdanlannda bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmetinin, Kurul tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından uygun görülen bankalarca veya Kurulca kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunludur.
• Kripto varlık platformlarının malvarlıkları ile kullanıcıların malvarlıkları da farklı sayılacaktır. Bu kapsamda kripto varlık platformuna yönelik olası icra takiplerinde kullanıcıların hesapları haczedilemeyecektir.
• Kripto varlıklara yönelik hukuka aykırı yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılması halinde Kurul, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna başvurarak ilgili içeriklerin çıkarılmasını veya erişimin engellenmesini talep edebilecektir.
• İnternet üzerinden veya diğer mecralardan kripto varlıklara yönelik hukuka aykırı ilan, reklam ve duyuru yapılması halinde Kurul, bu içeriklere erişimi engelleyebilecek veya ilan ve reklamları durdurabilecektir. Bir başka değişle kripto varlık platformları her türlü ilan, reklam ve duyurularını SPK tarafından belirlenen esaslara göre yapmak durumundadır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların denetimi de SPK tarafından yetkilendirilen bağımsız denetim firmaları tarafından yapılacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, önlemleri almak ve gerekli iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlü olacaktır. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Kurulca izin verilebilmesi için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında TÜBİTAK'ın belirleyeceği kriterlere uygunluk aranacaktır.
• Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerde bulunulması izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda, Türkiye'de iş yeri açan, Türkçe internet sitesi oluşturan, tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunan yurt dışındaki yerleşik platformların Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerde bulunduğu karine teşkil ederek izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcısı faaliyet gösterdiği kabul edilerek ilgililer hakkında yaptırım uygulanabilecektir.

5. Kripto Varlık Regülasyonuna İlişkin Cezalar

a) İzinsiz Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılığı Faaliyetine İlişkin Cezalar

İzin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkililerinin şahsi sorumluluk esasına tabi tutularak üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılması öngörülmektedir.

b) Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının Yetkililerine Yönelik Zimmet Suçu ve Cezalar

Özellikle müşteri hesaplarının korunması bakımından Türk Ceza Kanunu’ndan farklı olarak zimmet suçuna özgülenmiş farklı fiiller Kanun Değişikliği ile SPK’ya eklenmiştir.  SPK madde 110/A olarak getirilen düzenleme ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının yönetim kurulu başkanı, üyeleri ve diğer mensuplarının zimmetine geçirdikleri para veya kripto varlıkların sekiz ila on dört yıl arası hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile; zimmetin açığa çıkmamasını sağlamak için hileli davranışlarla suç işlenmesi durumunda, faile on dört ila yirmi yıl arası hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası verileceği ifade edilmiştir. Faaliyet izni kaldırılan kripto varlık hizmet sağlayıcının yönetim veya kontrolünü elinde bulunduran gerçek kişilerin, kaynakları kripto varlık hizmet sağlayıcının zararına kullanması durumu da zimmet olarak kabul edilecektir.

c) Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarına Yönelik Şahsi Sorumluluk

SPK madde 110/B ile getirilmek istenen düzenlemede ise kripto varlık hizmet sağlayıcısının zimmet sayılan karar ve işlemleri gerçekleştiren yönetim kurulu başkanı, üyeleri, diğer mensupları ve hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulunduran gerçek kişi ortaklarının, müşterilere verdikleri zararla sınırlı olarak şahsi sorumluluklarının karşılanması için iflaslarının talep edilebileceği belirtilmektedir. Kurul’un talebi üzerine doğrudan mahkemece şahsen iflas kararı verilebilmektedir. Bu karar ve işlemler üçüncü kişilere menfaat temini amacıyla yapıldığında, menfaat temin eden kişiler de bu sorumluluktan etkilenebilecektir.

Bu kapsamda Kanun Değişikliği ile getirilen yaptırımların oldukça ağır olduğuna değinmek ile birlikte Mali Suçlar Araştırma Kurulu tarafından öngörülen tedbirlere ek olarak kripto varlık borsalarının piyasayı bozucu nitelikteki eylem ve işlemlerinin tespiti ile önlenmesine dair aksiyon almaları gerekeceğini belirtmek isteriz.

6. Kripto Varlık Alım Satım Platformlarının Gelir Payı Tahsisi

Platformlar, faaliyet izni aldıkları yıldan itibaren her yıl platformların bir önceki yılki faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin yüzde biri Kurul, yüzde biri de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın Mayıs ayı sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedilecek olup yapılacak tahakkuk ve ödemelerle ilgili diğer esaslar Kurul tarafından belirlenecektir.

Platformların gelirleri üzerinden Kurul ve TÜBİTAK bütçesine gelir kaydedilmesi uygulaması 2024 yılı gelirleri üzerinden 2025 yılında uygulanmaya başlanacaktır.

7. Kripto Varlık Alım Satım Platformlarının Faaliyet İzni Süreci ve Faaliyette Olan Platformlar Hakkında Geçici Düzenleme

Geçiş sürecine ilişkin SPK Geçiçi Madde 11 ile getirilen düzenleme ile SPK’nın yürürlüğe girdiği tarihte kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde Kurul tarafından belirlenecek belgeler ile Kurul’a başvuruda bulunarak ve ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarına veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan üç ay içerisinde tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir Kurul’a beyan sunmak zorundadırlar.  İkincil düzenlemeler yürürlüğe girdikten sonra işbu platformlar, belirlenen süre içinde Kurul’a faaliyet izni için başvurmazlar ise izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti suçu kapsamında değerlendirilecektir. Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcılar ise Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden üç ay içinde sonlandırmak zorunda olacaktır.

Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girmesi sonrasında faaliyete başlamak isteyenler ise faaliyetlerine başlamadan önce Kurul’a başvuruda bulunarak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvurulan yapacaklarını beyan edeceklerdir.

Kanun Değişikliği, Resmi Gazete’de yayımlanması ile birlikte yürürlüğe girmişse de ikincil düzenlemelerin Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisinde yürürlüğe girmesi beklenmektedir.

Ayrıca müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkan veren Türkiye'de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden üç ay içerisinde sonlandırılacaktır; faaliyetini sonlandırmayan ATM'ler mahallin en büyük mülkî idare amirinin bildirimi üzerine işyeri açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin mevzuatta belirlenen yetkili idareler tarafından kapatılacaktır.

III. SONUÇ

Türkiye’de uzun bir süredir beklenmekte olan ve son yıllarda oldukça gelişen bir sektör olan kripto varlık sektörü, Kanun Değişikliği ile birlikte artık SPK kapsamında regüle edilmiştir. Kanun Değişikliği, platformlar bakımından sınırlayıcı ve zorlayıcı olsa da son kullanıcı olan müşterileri korumaya yönelik birtakım önlemler içermektedir.

Yapılan düzenlemeler, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ve platformlarının faaliyetlerini yasal çerçevede yürütmelerini sağlamakla birlikte bu alandaki istikrarı ve güveni artırmayı da hedeflemektedir. Kripto varlık borsalarının bundan sonraki süreçleri yönetebilmeleri açısından uyum profesyonelleri ile birlikte çalışmasını önerdiğimizi belirtiriz.

Av. Neslişah Yazıcı
Özay Hukuk Bürosu

---